De toekomst van het taalonderwijs in Europa

Gegevens

17 augustus 2020

De Europese Unie heeft met haar taaldiversiteit een sterke troef in handen. Daarover is iedereen het eens.

Die taaldiversiteit kan een krachtige hefboom zijn voor meertaligheid als competentie.

Maar er zijn ook uitdagingen aan. Om die het hoofd te bieden én om de hefboom taaldiversiteit optimaal te gebruiken, moet het taalonderwijs in Europa innoveren. Zowel het beleid als de praktijk moeten innoveren.

Daarbij is het belangrijkste dat er meer rekening wordt gehouden met de veranderingen in de samenleving. Denk aan de toenemende mobiliteit van burgers binnen Europa, toenemende migratie naar Europa, toenemende samenwerking in de wereld in het algemeen en trends als digitalisering, gepersonaliseerd leren enz. De Raad van de Europese Unie pleitte vorig jaar in een aanbeveling voor een nieuwe "alomvattende benadering van het onderwijzen en leren van talen" in heel de Unie.

Nu rapporteren experten - in opdracht van de Europese Commissie en als follow-up van de aanbeveling - over een aantal casestudies. Op basis daarvan formuleren ze aanbevelingen voor een toekomstgericht taalonderwijs, zowel aan de beleidsmakers als aan de scholen.

Uit de casestudies blijkt dat het taalonderwijs al wel schoorvoetend reageert op de snelle veranderingen in de samenleving, maar als we van de taaldiversiteit die er nu al is een krachtige hefboom voor meer en betere meertaligheid en voor meer competenties in meer talen willen maken, dan moet er sneller geïnnoveerd worden.

De belangrijkste innovatie die de experts bepleiten is een nieuwe positievere houding ten opzichte van taal, talen, taaldiversiteit en meertaligheid. Zoals in de taaldiverse samenleving moeten ook in het onderwijs de schotten tussen de verschillende talen worden afgebroken, de hiërarchie tussen talen uitgebannen en moet er zo inclusief mogelijk worden gekeken naar alle talen, naar de taaldiversiteit die er is - in de samenleving en in de klas - en naar het gevarieerd taalrepertoire dat bij steeds meer leerlingen de norm is. Goed taalonderwijs helpt leerlingen overigens niet alleen om nieuwe talen te leren en competenties in meerdere talen te verwerven, maar ook om hun competenties in de eigen taal te verbeteren.

Wat vertelt dit rapport ons nog meer over de toekomst van het taalonderwijs in Europa?

Belangrijkste innovatie? Een positievere perceptie van talen

De belangrijkste innovatie die de experten als voorwaarde zien om beter rekening te kunnen houden met de veranderende samenleving, is een nieuwe, positievere perceptie van talen en hun rol in de leerprocessen. Die innovatie is zowel bij beleidsmakers als bij onderwijsmensen nodig.

In die nieuwe perceptie worden de talen die leerlingen elders dan op de schoolbanken hebben geleerd niet gezien als een probleem of tekort, maar als een troef om te leren en als een verrijking van hun taalrepertoire. In die nieuwe perceptie is de impact van taal en het leren van talen in en voor alle vakken relevant. In die nieuwe perceptie hebben alle talen dezelfde waarde en ondersteunen bestaande competenties en talenten het verwerven van competenties in andere talen. En ten slotte kan het taalrepertoire van studenten bestaan uit meerdere talen, met verschillende niveaus van competentie in elke taal. Al die competenties in al die talen zijn met elkaar verbonden en zijn belangrijk voor de ontwikkeling van meertaligheid als competentie en competenties in meerdere talen.

Aanbevelingen

De experten richten zich met hun aanbevelingen rechtstreeks tot de beleidsmakers. Die moeten onder meer een positievere houding aannemen ten opzichte van de waarde van inclusief onderwijs en taaldiversiteit, voldoende investeren in middelen en mensen, nieuwe pedagogische benaderingen van taalonderwijs systematisch aan bod laten komen in de lerarenopleidingen en betere systemen opzetten voor professionele ontwikkeling, monitoring en evaluatie.

Daarnaast formuleren de experten ook talrijke aanbevelingen voor scholen en onderwijsmensen in de praktijk. Sleutelwoorden zijn nogmaals een positieve perceptie en positieve houdingen ten opzichte van taaldiversiteit en de rol die taal speelt binnen een school (taalbewustzijn), aanmoedigen van de professionele ontwikkeling op het vlak van meertalige onderwijspraktijken, een cultuur creëren die onderwijsinnovatie en de motivatie voor innovatieve taalpedagogiek en taalleerpraktijken bevordert (bv. taal- en vakleerkrachten gezamenlijk les laten geven), samenwerkingen opzetten met externe actoren zoals universiteiten, onderzoeksinstituten en het bedrijfsleven.

Het rapport "The future of language education in Europe" is opgesteld door Emmanuelle Le Pichon-Vorstman (Universiteit van Toronto en Universiteit Utrecht), Hanna Siaora en Eszter Szőnyi van PPMi, een onderzoeks- en beleidsanalysecentrum in Vilnius (Litouwen). Het is beschikbaar in het Engels.

NESET is een adviesnetwerk van deskundigen die zich inzetten voor de sociale dimensie van onderwijs en opleiding. Het netwerk werd opgericht op initiatief van het directoraat-generaal Onderwijs en cultuur van de Europese Commissie.

Met dit verslag draagt NESET bij aan de uitvoering van de aanbeveling van de Raad van de EU van 22 mei 2019 over een alomvattende benaderingen inzake het onderwijzen en leren van talen.

Lees meer over dit belangrijke rapport in de taal van uw keuze op The Language Sector website. (En laat van u horen als u daar graag eens iets wilt postediteren.)

Ga direct naar de website van het NESET-netwerk.

Download meteen het volledige rapport (pdf).

Download de managementsamenvatting (pdf)..

Download de onepager (pdf).

Lees de Aanbeveling van de Raad van de Europese Unie van 22 mei 2019 inzake een alomvattende benadering van het onderwijzen en leren van talen (in NL)